Meşrutiyetle birlikte özgürleşen düşünce ortamı grafik sanatlarda da kendini
göstermiştir. Osmanlının ‘yüzünü batıya dönmesi’ olarak ifade edilen özellikle Fransa ile
başlayan batı ile olan iletişimdir. Grafik sanatı ilk kez basın ilanlarıyla kendisini gazetelerde göstermiştir. Bir dönem bu ilanlarda, Arap ve Latin harfleriyle birlikte kullanılmıştır. Grafik tasarımı afişlerle Türkiye'ye girişi Cumhuriyetin ilk yıllarına rastlar. İhap Hulusi, Münih Fehim, Kenan Temizan, Ramiz Gökçe, Atıf Tuna dönemin ünlü sanatçılarındandır. Özellikle İhap Hulusi yaptığı grafik çalışmaları ile Türkiye Cumhuriyeti’nin oluşturulmak istendiği yeni yüzünü ortaya koymuştur.
Meşrutiyetin ilanından beş altı yıl sonra ortaya çıkan 1.Dünya Savaşı ile başlayan ve
Cumhuriyetin kurulmasına kadar geçen süre grafik sanatı alanında durgunluğa neden
olmuştur.
Türkiye Cumhuriyet’inin kurulduğu ilk yıllarında, devlet ve vatandaş el ele vererek
harcamaların kısıtlandığı, yerli ürünlerin kullanılmasının teşvik edildiği, tasarruflu
davranılması gerektiği yıllardır. Bu amaçların halk tarafından tanınması ve uygulanmasına
ek olarak ulus bilinci kazadırmak amacıyla grafik sanatının en önemli dalı olan afişler
kullanılmıştır. Bugünkü grafik sanatı tarihinin temeli bu dönemde atılmıştır.
Dünyada olduğu gibi, Cumhuriyet Türkiye’sinde de İhap Hulusi’nin özellikle afiş ve
grafik çalışmalarıyla sanat-iktidar ilişkisinin bir kez daha birbirinden ayrılmadığını
görülmüştür. Geniş kitleler ile en kolay iletişimin özellikle kitle iletişim araçlarının kısıtlı ve teknolojisinin düşük olduğu dönemlerde grafik sanatının en önemli dalı olan, özellikle şehir meydanlarında sergilenen afişlerin gücü inkâr edilemez.
Latin alfabesine geçerken hızlı ve büyük bir değişimlerin yaşandığı ülkemizde, hat
sanatı bir süre daha varlığını sürdürmüştür. Ünlü hat sanatçı Emin Barın, yazı çalışmalarına özgün uslubunu katarak ölümsüz eserler üretmiştir.1920’li yıllarda sanayi alanında uygulanan politikalar sonucunda ortaya çıkan girişimci sınıfı desteklemek ve koruma amacıyla çıkartılan kanunlar ile özel teşebbüs ve onun üreteceği ürünler çeşitlendi. Yeni ürünlerin tanıtılması, artan ürün çeşitliliği ve bu ürünlerin tanıtımlarını sağlamak Türk grafik tasarımı ve dönemin grafik sanatçıları için olumlu bir gelişme olmuştur.
Dönemin grafik sanatçıları İhap Hulusi, Kenan Temizan, Ramiz Gökçe, Münih Fehim
devletçilik politikasını destekleyen çalışmalarıyla toplumu yönlendirmişlerdir. 12
1940’1ı yılların en önemli isimlerinden biri olan Eli Acıman (bugün hala en büyük
reklam ajanslarından biri olan Man ajansın kurucusudur), ürün tanıtım çalışmalarıyla
Türkiye’nin ilk reklamcılarındandır. Grafik tasarım, 1946 yılında çok partili döneme geçiş ile birlikte yeni kurulan partilerin ve siyasi söylemlerinin tanıtımları için afişler kullanılmıştır. Bir kez daha toplumsal yaşam ve siyasi hayat grafik tasarımın ilgi alanını belirlerken, grafik tasarım da kendisini farklı bir alanda daha ortaya koymuştur. İllüstrasyonlarla başlayan siyasi afişler tipografik ifadelerle, amblemlerin kullanılmasıyla devam etmiştir.1950 yıllarında grafik tasarım ve illüstrasyon gelişme göstermiştir. Mesut Manioğlu, Ayhan Akalp, Namık Bayık bu gelişmenin önemli isimleridir.
Daha sonra Selçuk Demirel, Bülent Erkmen, Hakkı Mısırlıoğlu, Nazan Erkmen, Emre
Becer gibi isimler illüstrasyonun gelişmesine katkıda bulunmuş isimlerdir.
1950 ve 1960'lı yıllarda çok partili dönemle birlikte Türkiye tekrar dışa açılmıştır.
Yabancı yatırımların desteklenmesi sonucunda pazarlama olanakları artmış, gazete ve
dergilerdeki reklamların sayısı artmış, gelişen ofset baskı teknikleriyle kitap basımı, afiş,
gazete ve dergilerin sayıları artarken nitelikleri de değişmiştir.1950-1960 yıllarında bugünkü grafik tasarımın temellerinin atıldığı bilinir. Döneme özgü ekonomik hareketlilik, üretim ve tüketim malları reklam ve tanıtım alanlarında çeşitlilik, yeni ürünlere ve bu ürünlere yapılacak ambalaj tasarımlarıyla grafik tasarımın çalışma alanını genişletmiştir.
1 Kasım 1955'te Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar
Okulu 1957 yılında eğitime başlamış, 1962 yılında Grafik Sanatlar ders olarak okutulmuştur. 1968 yılında Yurdaer Altıntaş, Mengü Ertel, Sait Maden bir araya gelerek ‘Türkiye Grafik Sanatçılar Derneğini kurmuşlardır. İki yıl sonra kapanan bu dernek, 1970’lerin sonunda ‘Grafikerler Meslek Kuruluşu’ adıyla tekrar açılır. 1970’li yıllarda farklı kitle iletişim araçları devreye girmiştir. Televizyon yayınlarının başlamasıyla televizyon
reklamları ve buna bağlı olarak storyboard çalışmaları kullanılmaya başlamıştır.
Önceleri ürünün fonksiyonlarını ortaya koymada illüstrasyonun yetersizliği kalması ve
daha fazla zamana ihtiyaç duyulması nedeniyle fotoğraf kullanılmaya başlanmıştır.16
1980’li yıllarda dışa açılma politikasıyla, ürün tanıtımında kullanılan görsel
malzemeler rekabeti getirmiştir. Yabancı ülkelerle yapılan etkileşim rekabeti doğurmuştur. Bu rekabet fotoğrafın kullanımını artırmıştır. Fotoğrafın icadından sonra ürünün inandırıcılığı, akılda kalıcılığı konusundaki ihtiyaca ve gerekliliğe karşın ülkemizde reklam fotoğrafının kullanımı zaman almıştır. Yaygınlaşan sanayi, artan üretim, gelişen hizmet sektörü reklamda fotoğrafı gündeme getirmiştir.
Fotoğrafın kullanımında reklam ajanslarının önemi büyüktür. Reklam fotoğrafları,
yeni baskı teknikleriyle ilanlarda kullanılmıştır. Zamanla gelişen basım teknikleri reklam
fotoğrafçılığının gelişerek afişlerdeki yerini almasını sağlamıştır. Reklam fotoğrafçılığının
gelişmeye başlaması, afışlerde fotoğrafın ağırlık kazanmasına yol açmıştır.
1970-1980 yıllarının teknolojik olanaklarının kullanıma girmesiyle grafik tasarım ve
reklamcılık açısından dönüm noktası olmuştur. Şehirleşme hızla artarken reklam ve tanıtım konusunda yeni yollara başvuruldu. Büyük boy afişler (bilboard-demir ve alüminyumdan imal edilen, araç ve yaya trafiğinin yoğun olduğu yollar ya da kavşaklara konumlandırılan reklam araçlarıdır.) ve reklam panoları grafik sanatlar için yeni bir ilgi alanı yaratmıştır. Ülkemizde ilk kez 1985 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
1970 yılı grafik tasarımında en belirleyici değişim teknoloji ve üretim ilişkilerinde
yaşanmıştır. Ancak Türk grafik sanatçılarının bilgisayarı ve getirdiği teknik olanakları
verimli kullanmaları zaman almıştır. Metin Edremit’in tasarladığı İstanbul ambleminden
sonra başka belediyeler de kendileri için amblem çalışmalarını kullanmışlardır. Dönemin
grafik ürünlerinde ağırlıklı olarak el işçiliği kullanılmıştır. İllüstrasyonlar airbrush tekniği ile yapılmıştır. Kullanılan tipografik çalışmalarda ise sınırlı yazı karekteri kullanılmıştır.
1980 sonrasında dış dünyaya açılım hız kazanmış, serbest piyasa ekonomisi reklam
ajanslarının önünü açmıştır. Bunun üzerine çok uluslu şirketlerle ortaklıklar yapılmıştır.
Böylece farklı ülkelerin grafik sanatı etkileşimleriyle birlikte iş hacmi artmış, artan talepleri karşılamak üzere de sadece tasarım işleriyle uğraşan grafik tasarım ajansları kurulmuştur. Gelişen medya araçları ile reklam ajanslarının görevleri artmış ve reklam dışında da tasarım işlerine ihtiyaç duyulmuştur.
1990’larda çok uluslu şirketlerin marka ve kurumlarının Türkiye’de görülmesi, grafik
tasarımının önemini artırmıştır. Kurum kimliği çalışmaları Türkiye’de de yapılmaya
başlanmış, sadece özel sektör değil, kamu kurum ve kuruluşları da grafik tasarımdan
faydalanmıştır. Tipografi kendi başına çalışma alanı olmuştur.
90’lı yılların en önemli isimlerinden biri, Hollywood film afişleriyle kendisini
dünyaya tanınıtan ünlü Türk grafik tasarımcısı Erhan Yücel’dir.
Bu dönemin sanatçılarının bilgisayarı daha yetkin kullandıkları bilinir. Grafik tasarım
çalışmalarında fotoğraf kullanımı artarak farklı yazı karakterleri tercih edilmiştir.
İllüstrasyonlarda bilgisayar programları kullanılmış, televizyon reklamcılığıyla birlikte
storyboard çizimleri ve animasyonlar yer almıştır. Daha önce el ile çizilen animasyon ve
illüstrasyonlar bilgisayar programları ile yapılmaya başlanmış, fotoğraflar üzerinde de
istenilen etkileri oluşturmak için bilgisayarın teknik olanakları kullanılır olmuştur.
Gelişen pazar ekonomisi ile yeni tasarım alanları ortaya çıkmıştır.
Alıntı
göstermiştir. Osmanlının ‘yüzünü batıya dönmesi’ olarak ifade edilen özellikle Fransa ile
başlayan batı ile olan iletişimdir. Grafik sanatı ilk kez basın ilanlarıyla kendisini gazetelerde göstermiştir. Bir dönem bu ilanlarda, Arap ve Latin harfleriyle birlikte kullanılmıştır. Grafik tasarımı afişlerle Türkiye'ye girişi Cumhuriyetin ilk yıllarına rastlar. İhap Hulusi, Münih Fehim, Kenan Temizan, Ramiz Gökçe, Atıf Tuna dönemin ünlü sanatçılarındandır. Özellikle İhap Hulusi yaptığı grafik çalışmaları ile Türkiye Cumhuriyeti’nin oluşturulmak istendiği yeni yüzünü ortaya koymuştur.
Meşrutiyetin ilanından beş altı yıl sonra ortaya çıkan 1.Dünya Savaşı ile başlayan ve
Cumhuriyetin kurulmasına kadar geçen süre grafik sanatı alanında durgunluğa neden
olmuştur.
Türkiye Cumhuriyet’inin kurulduğu ilk yıllarında, devlet ve vatandaş el ele vererek
harcamaların kısıtlandığı, yerli ürünlerin kullanılmasının teşvik edildiği, tasarruflu
davranılması gerektiği yıllardır. Bu amaçların halk tarafından tanınması ve uygulanmasına
ek olarak ulus bilinci kazadırmak amacıyla grafik sanatının en önemli dalı olan afişler
kullanılmıştır. Bugünkü grafik sanatı tarihinin temeli bu dönemde atılmıştır.
Dünyada olduğu gibi, Cumhuriyet Türkiye’sinde de İhap Hulusi’nin özellikle afiş ve
grafik çalışmalarıyla sanat-iktidar ilişkisinin bir kez daha birbirinden ayrılmadığını
görülmüştür. Geniş kitleler ile en kolay iletişimin özellikle kitle iletişim araçlarının kısıtlı ve teknolojisinin düşük olduğu dönemlerde grafik sanatının en önemli dalı olan, özellikle şehir meydanlarında sergilenen afişlerin gücü inkâr edilemez.
Latin alfabesine geçerken hızlı ve büyük bir değişimlerin yaşandığı ülkemizde, hat
sanatı bir süre daha varlığını sürdürmüştür. Ünlü hat sanatçı Emin Barın, yazı çalışmalarına özgün uslubunu katarak ölümsüz eserler üretmiştir.1920’li yıllarda sanayi alanında uygulanan politikalar sonucunda ortaya çıkan girişimci sınıfı desteklemek ve koruma amacıyla çıkartılan kanunlar ile özel teşebbüs ve onun üreteceği ürünler çeşitlendi. Yeni ürünlerin tanıtılması, artan ürün çeşitliliği ve bu ürünlerin tanıtımlarını sağlamak Türk grafik tasarımı ve dönemin grafik sanatçıları için olumlu bir gelişme olmuştur.
Dönemin grafik sanatçıları İhap Hulusi, Kenan Temizan, Ramiz Gökçe, Münih Fehim
devletçilik politikasını destekleyen çalışmalarıyla toplumu yönlendirmişlerdir. 12
1940’1ı yılların en önemli isimlerinden biri olan Eli Acıman (bugün hala en büyük
reklam ajanslarından biri olan Man ajansın kurucusudur), ürün tanıtım çalışmalarıyla
Türkiye’nin ilk reklamcılarındandır. Grafik tasarım, 1946 yılında çok partili döneme geçiş ile birlikte yeni kurulan partilerin ve siyasi söylemlerinin tanıtımları için afişler kullanılmıştır. Bir kez daha toplumsal yaşam ve siyasi hayat grafik tasarımın ilgi alanını belirlerken, grafik tasarım da kendisini farklı bir alanda daha ortaya koymuştur. İllüstrasyonlarla başlayan siyasi afişler tipografik ifadelerle, amblemlerin kullanılmasıyla devam etmiştir.1950 yıllarında grafik tasarım ve illüstrasyon gelişme göstermiştir. Mesut Manioğlu, Ayhan Akalp, Namık Bayık bu gelişmenin önemli isimleridir.
Daha sonra Selçuk Demirel, Bülent Erkmen, Hakkı Mısırlıoğlu, Nazan Erkmen, Emre
Becer gibi isimler illüstrasyonun gelişmesine katkıda bulunmuş isimlerdir.
1950 ve 1960'lı yıllarda çok partili dönemle birlikte Türkiye tekrar dışa açılmıştır.
Yabancı yatırımların desteklenmesi sonucunda pazarlama olanakları artmış, gazete ve
dergilerdeki reklamların sayısı artmış, gelişen ofset baskı teknikleriyle kitap basımı, afiş,
gazete ve dergilerin sayıları artarken nitelikleri de değişmiştir.1950-1960 yıllarında bugünkü grafik tasarımın temellerinin atıldığı bilinir. Döneme özgü ekonomik hareketlilik, üretim ve tüketim malları reklam ve tanıtım alanlarında çeşitlilik, yeni ürünlere ve bu ürünlere yapılacak ambalaj tasarımlarıyla grafik tasarımın çalışma alanını genişletmiştir.
1 Kasım 1955'te Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar
Okulu 1957 yılında eğitime başlamış, 1962 yılında Grafik Sanatlar ders olarak okutulmuştur. 1968 yılında Yurdaer Altıntaş, Mengü Ertel, Sait Maden bir araya gelerek ‘Türkiye Grafik Sanatçılar Derneğini kurmuşlardır. İki yıl sonra kapanan bu dernek, 1970’lerin sonunda ‘Grafikerler Meslek Kuruluşu’ adıyla tekrar açılır. 1970’li yıllarda farklı kitle iletişim araçları devreye girmiştir. Televizyon yayınlarının başlamasıyla televizyon
reklamları ve buna bağlı olarak storyboard çalışmaları kullanılmaya başlamıştır.
Önceleri ürünün fonksiyonlarını ortaya koymada illüstrasyonun yetersizliği kalması ve
daha fazla zamana ihtiyaç duyulması nedeniyle fotoğraf kullanılmaya başlanmıştır.16
1980’li yıllarda dışa açılma politikasıyla, ürün tanıtımında kullanılan görsel
malzemeler rekabeti getirmiştir. Yabancı ülkelerle yapılan etkileşim rekabeti doğurmuştur. Bu rekabet fotoğrafın kullanımını artırmıştır. Fotoğrafın icadından sonra ürünün inandırıcılığı, akılda kalıcılığı konusundaki ihtiyaca ve gerekliliğe karşın ülkemizde reklam fotoğrafının kullanımı zaman almıştır. Yaygınlaşan sanayi, artan üretim, gelişen hizmet sektörü reklamda fotoğrafı gündeme getirmiştir.
Fotoğrafın kullanımında reklam ajanslarının önemi büyüktür. Reklam fotoğrafları,
yeni baskı teknikleriyle ilanlarda kullanılmıştır. Zamanla gelişen basım teknikleri reklam
fotoğrafçılığının gelişerek afişlerdeki yerini almasını sağlamıştır. Reklam fotoğrafçılığının
gelişmeye başlaması, afışlerde fotoğrafın ağırlık kazanmasına yol açmıştır.
1970-1980 yıllarının teknolojik olanaklarının kullanıma girmesiyle grafik tasarım ve
reklamcılık açısından dönüm noktası olmuştur. Şehirleşme hızla artarken reklam ve tanıtım konusunda yeni yollara başvuruldu. Büyük boy afişler (bilboard-demir ve alüminyumdan imal edilen, araç ve yaya trafiğinin yoğun olduğu yollar ya da kavşaklara konumlandırılan reklam araçlarıdır.) ve reklam panoları grafik sanatlar için yeni bir ilgi alanı yaratmıştır. Ülkemizde ilk kez 1985 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
1970 yılı grafik tasarımında en belirleyici değişim teknoloji ve üretim ilişkilerinde
yaşanmıştır. Ancak Türk grafik sanatçılarının bilgisayarı ve getirdiği teknik olanakları
verimli kullanmaları zaman almıştır. Metin Edremit’in tasarladığı İstanbul ambleminden
sonra başka belediyeler de kendileri için amblem çalışmalarını kullanmışlardır. Dönemin
grafik ürünlerinde ağırlıklı olarak el işçiliği kullanılmıştır. İllüstrasyonlar airbrush tekniği ile yapılmıştır. Kullanılan tipografik çalışmalarda ise sınırlı yazı karekteri kullanılmıştır.
1980 sonrasında dış dünyaya açılım hız kazanmış, serbest piyasa ekonomisi reklam
ajanslarının önünü açmıştır. Bunun üzerine çok uluslu şirketlerle ortaklıklar yapılmıştır.
Böylece farklı ülkelerin grafik sanatı etkileşimleriyle birlikte iş hacmi artmış, artan talepleri karşılamak üzere de sadece tasarım işleriyle uğraşan grafik tasarım ajansları kurulmuştur. Gelişen medya araçları ile reklam ajanslarının görevleri artmış ve reklam dışında da tasarım işlerine ihtiyaç duyulmuştur.
1990’larda çok uluslu şirketlerin marka ve kurumlarının Türkiye’de görülmesi, grafik
tasarımının önemini artırmıştır. Kurum kimliği çalışmaları Türkiye’de de yapılmaya
başlanmış, sadece özel sektör değil, kamu kurum ve kuruluşları da grafik tasarımdan
faydalanmıştır. Tipografi kendi başına çalışma alanı olmuştur.
90’lı yılların en önemli isimlerinden biri, Hollywood film afişleriyle kendisini
dünyaya tanınıtan ünlü Türk grafik tasarımcısı Erhan Yücel’dir.
Bu dönemin sanatçılarının bilgisayarı daha yetkin kullandıkları bilinir. Grafik tasarım
çalışmalarında fotoğraf kullanımı artarak farklı yazı karakterleri tercih edilmiştir.
İllüstrasyonlarda bilgisayar programları kullanılmış, televizyon reklamcılığıyla birlikte
storyboard çizimleri ve animasyonlar yer almıştır. Daha önce el ile çizilen animasyon ve
illüstrasyonlar bilgisayar programları ile yapılmaya başlanmış, fotoğraflar üzerinde de
istenilen etkileri oluşturmak için bilgisayarın teknik olanakları kullanılır olmuştur.
Gelişen pazar ekonomisi ile yeni tasarım alanları ortaya çıkmıştır.
Alıntı
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder